فرجام خودماندلابینی

نویسنده: فرزانه روستایی

اگر نلسون ماندلارهبر افسانه یی و کاریزمایی مبارزات ضد تبعیض نژادی را در آفریقا کنار بگذارید بی درنگ نام تابو امبکی رئیس جمهور آفریقای جنوبی به عنوان جانشین ماندلاو کاریزماترین چهره سیاسی سیاهان در آفریقا مطرح می شود.همین جانشین ماندلاچند روز پیش بدون ملاحظه هیچ مصلحتی و بنا بر ادله یی که رهبران کنگره ملی آفریقا (ANC) خود را به آن ملتزم می دانند از ریاست جمهوری خلع و قرار شد دیگر هیچ منصب عالی در آفریقای جنوبی نداشته باشد. نظام قضایی آفریقای جنوبی از چنان استقلال و صلابتی برخوردار است که بدون وارد شدن به هیچ مجادله یا معامله سیاسی ادله پرونده سازی های رئیس جمهور را در اختیار رهبری کنگره ملی آفریقا گذاشت و به عمر سیاسی جانشین ماندلاپایان داد. جالب است ماندلاکه از حدود 10 سال پیش ریاست جمهوری را به یکی از نزدیک ترین یاران دوران مبارزه علیه آپارتاید واگذار کرده است هیچ پیامی را برای وساطت یا پادرمیانی به کنگره ملی آفریقا نفرستاد و حتی هنگامی که تصمیم کنگره ملی آفریقا برای خلع رئیس جمهور مقتدر آفریقای جنوبی اعلام شد با سکوت، پیروی از تصمیم ANC را نمایش گذاشت. جالب تر اینکه تابو امبکی یکباره از صحنه سیاسی محو شد و حتی اعلام نشد وی بیمار یا خسته است یا تصمیم گرفته روی کتاب ها و مقالات ناتمامش کار کند. تابو امبکی به دستور حزب در تلویزیون ظاهر شد و استعفای خود را اعلام کرد و همین. رئیس جمهوری که با یک نطق کوتاه استعفای خود را به 47 میلیون ساکن فقیر و فلاکت زده آفریقای جنوبی اعلام کرد علاوه بر اینکه از رهبران مبارزه علیه آپارتاید بود، در واقع یکی از شاخص ترین چهره های آفریقایی بود که در بسیاری از بحران های این قاره وساطت می کرد. وی با مداخله خود بحران های ساحل عاج، جمهوری کنگو و بحران تقسیم قدرت در زیمبابوه را به سرانجام رساند. به رغم موفقیت های بین المللی و منطقه یی او متهم به فساد سیاسی، پرونده سازی و ترغیب دادستان و دادگستری به تدارک اتهام علیه جاکوب زوما رقیب سیاسی خود شد. کرس نیکلاس قاضی پرونده یی که اسناد مداخله و پرونده سازی های تابو امبکی را به ANC ارائه داد، اعلام کرد یک بار و برای همیشه قصد دارد جریان قدرت سیاسی را در چارچوب قانونی مهار کند و آفریقای جنوبی را از باندبازی برهاند. اما روند سقوط یکی از سمبل های مقاومت در آفریقای سیاه به سادگی و یک شبه رخ نداد.از سال 1999 که تابو امبکی با حدود 100 درصد رای شورای عالی ANC به جای نلسون ماندلابه ریاست جمهوری آفریقای جنوبی انتخاب شد وی با یک معضل اساسی مواجه بود.معضل اساسی وی این بود که خود را بیش از آنکه اداره کننده کشور آفریقای جنوبی بداند جانشین رهبری کاریزما مانند ماندلامی دید. عقده خودماندلابینی تابو امبکی به تدریج او را در شرایطی قرار داد که دیگران را وادارد بیشتر به او احترام بگذارند تا با او همکاری کنند. مارک گویسر یکی از کارشناسان امور آفریقای جنوبی معتقد است امبکی بیش از هر چیز در تلاش بود دیگران سیمای ماندلارا در عملکرد وی ببینند. اما آنچه عملاً اتفاق افتاد این بود که امبکی معتقد شد «اگر مردم آن طور که ماندلارا دوست دارند به من عشق نمی ورزند پس حداقل باید به من احترام بگذارند و اگر به من احترام نمی گذارند حداقل باید از من حساب ببرند (یعنی از من بترسند). اندیشه خودماندلابینی امبکی زمینه ساز منزوی شدن بسیاری از نقادان و مخالفان امبکی از صحنه سیاسی شد.» به این ترتیب، حزب کنگره ملی آفریقا به دو گروه موافقان و مخالفان تابو امبکی رئیس جمهور تقسیم شد در حالی که رئیس جمهور آفریقا با اداره نابسامانی های آفریقای جنوبی امکان آن را داشت تا چهره یی کاراتر از ماندلادر سطوح اجرایی از خود ترسیم کند.یکی از معضلاتی که آفریقای جنوبی با آن مواجه شد مطرح شدن نقش امبکی در بسیاری از تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آفریقای جنوبی بود. همین کارشناس بی بی سی معتقد است وی با مداخله در همه امور حضور خود را در همه تحولات آفریقای جنوبی به نمایش می گذارد، تا حدی که بسیاری او را متهم می کردند به رغم وجود هیات وزرا و دولتی که در ظاهر اداره امور را برعهده دارد، عملاً به صورت انفرادی آفریقای جنوبی را اداره می کند.یکی از مشهورترین اظهارنظرهای تابو امبکی در مورد ریشه های بیماری ایدز است که موجب عصبانیت مدیران سازمان بهداشت جهانی شد و برای آفریقای جنوبی فاجعه به بار آورد. وی طی یک اظهارنظر و در شرایطی که آمار ایدز در آفریقا و به ویژه آفریقای جنوبی به شدت در حال گسترش بود، اعلام کرد ماجرای ایدز یک توطئه بین المللی است و فکر نمی کند ویروس HIV عامل بیماری ایدز باشد و شایعه اپیدمی شدن بیماری ایدز و گسترش ویروس HIV ساخته و پرداخته شرکت های داروسازی است تا محصولات خود را به آفریقا بفروشند.وی خطاب به مردم آفریقای جنوبی که40 درصد آنان شغلی ندارند و قیمت سوخت و غذا روزانه افزایش می یابد، گفت تاکنون کسی از اطرافیانش را ندیده است که در اثر بیماری ایدز مرده باشد. وزیر بهداشت کابینه وی نیز اعلام کرد ترکیبی از سیر،لیمو ترش، روغن زیتون و سیب زمینی بهترین درمان برای مبتلایان به ایدز است.پیرو این مجادلات دولت وی اعلام کرد داروی ARV که برای مبارزه با ایدز در سراسر دنیا تجویز می شود سمی است و توزیع آن ممنوع شد. پس از افزایش نگران کننده شمار کسانی که در اثر بیماری ایدز جان خود را از دست دادند و تلاش سازمان های مستقل، داروی ARV بار دیگر از سال 2004 دوباره از طریق کلینیک های دولتی بین مبتلایان توزیع شد ولی کسی پاسخگوی هزاران خانواری نبود که در اثر مداخله تابو امبکی در مسائل پزشکی یکی از کسانشان را در اثر ابتلابه ایدز از دست داده بودند.از حدود یک سال پیش اقبال تابو امبکی با چالش های مهمی مواجه شده بود. کمتر از یک سال پیش کنگره ملی آفریقا از انتخاب او به عنوان رهبر کنگره امتناع کرد و جاکوب زوما رقیب او را به عنوان رهبر حزب برگزید و اکنون او مجبور به ترک پست ریاست جمهوری آفریقای جنوبی است. مدل رهبری انفرادی امبکی ANC را به دو جناح هواداران و مخالفان امبکی تبدیل کرده است. کنگره ملی آفریقا برای بیش از حدود یک سال درگیر بررسی اتهام هایی بود که علیه رقیب امبکی، جاکوب زوما، طراحی شده بود.بررسی پرونده جاکوب زوما ثابت کرد او در جریان معاملات تسلیحاتی از شرکت های غرب رشوه دریافت نکرده و پرونده اتهام های اخلاقی علیه وی نیز پایه و اساسی ندارد.در شرایط فعلی رهبری ANC را زوما برعهده دارد که مسوولیت شاخه نظامی ANC را داراست. پرونده سیاسی تابو امبکی به احتمال زیاد برای همیشه بسته شده است، اما یک پرونده سیاسی دیگر در حال گشوده شدن است.رهبر فعلی ANC جاکوب زوما عملاً هیچ تحصیلات دانشگاهی ندارد و به قول خودش در خیابان ها آموزش دیده است. زوما رهبری شاخه میلیشیایی زولو را برعهده دارد که قیام مسلحانه علیه سفیدان آفریقای جنوبی را هدایت کرده است. بسیاری معتقدند وی فاقد توانایی مدیریت میلیشیایی است که در دوران مبارزه علیه آپارتاید تحت فرمان او بودند. به این ترتیب با توجه به تقسیم شدن ANC به دو جناح موافق و مخالف زوما، و اینکه رهبری فعلی و رئیس جمهور آتی این کشور ثروتمند اما فقیر هیچ تجربه علمی در اداره امور سیاسی و اقتصادی ندارد، احتمالاً باید منتظر بحران های بیشتری در کشور آفریقای جنوبی بود.