معلومات عمومی + دانشنامه ویکی پدیا + سایت مرجع

کودکان و آلودگی هوا
* مترجم: آرش میری خانی / *منبع:aqmd.gov


آلودگی هوا سالانه به بیماری و مرگ هزاران تن در سراسر جهان می‌انجامد. اگر چه برخی کشورها اقداماتی را در جهت به حداقل رساندن میزان آلاینده‌های محیطی انجام داده‌اند، اما متأسفانه هنوز هم شاهد افزایش میزان بیماری و مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا هستیم. آلودگی هوا آثار مخربی را بر سلامت بزرگسالان و کودکان می‌گذارد. ما در این مقاله بر آنیم تا به بررسی آثار آلاینده‌های جوی بر سلامت کودکان بپردازیم. طی چندین دهه گذشته بسیاری از بیماری‌های جدید و کشنده ظهور یافته‌اند. در این میان برخی امراض هم تغییر شکل داده‌اند و ابعاد جدیدی به خود گرفته‌اند. میزان مبتلایان به بیماری‌هایی چون آسم، واکنش‌های آلرژیک، برونشیت و عفونت‌های سیستم تنفسی در عصر حاضر به شدت افزایش یافته است. کارشناسان بر این باورند که بخش بزرگی از این بیماری‌ها ناشی از تاثیرات آلودگی هوا است. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا قرار دارند؟

در بسیاری از تحقیقات علمی فرض بر آن شده که کودکان همان بزرگسالان کوچک هستند، اما باید گفت که این ایده کاملاً غلط است و تفاوت‌های بسیاری میان کودکان و بزرگسالان در نحوه پاسخگویی به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا وجود دارد. به عنوان مثال کودکان به علت جنب و جوش زیاد ذاتی خود نسبت به وزنشان بیشتر از افراد بزرگسال تنفس می‌کنند. هنگامی که یک کودک درگیر بازی یا ورزش می‌شود، میزان دفعات تنفس او به شدت افزایش می‌یابد و به طور متوسط 20 تا 50 درصد بیشتر از افراد بزرگسال نفس می‌کشد. موضوع مهم دیگر این است که کودکان آن طور که بزرگسالان نسبت به آلاینده‌های محیطی پاسخ می‌دهند، از خود واکنش نشان نمی‌دهند. بزرگسالانی که در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند ممکن است علائمی چون سرفه، خشکی ریه، گلو درد و سر درد را تجربه کنند. اما به نظر می‌رسد کودکان با این علائم روبرو نمی‌شوند، یا دست کم این آگاهی را ندارند که بتوانند رابطه‌ای منطقی میان آلودگی هوا و واکنش‌های بدن خود برقرار کنند و آن را به آگاهی محققان برسانند. اکنون برای دانشمندان این پرسش مطرح است که آیا کودکان هم دقیقاً به علائم بزرگسالان در مواجهه با آلودگی هوا دچار می‌شوند یا آنها این علائم را در پس بازی‌های کودکانه خود به فراموشی می‌سپارند. البته نباید این نکته را از یاد برد که این موضوع به معنای کمتر حساس بودن کودکان به آلودگی هوا در مقابل بزرگسالان نیست. نتایج تحقیقات جدید نشان داده که برخی کودکان در معرض آلودگی هوا بی آنکه سرفه و احساس ناراحتی کنند، دچار نارسایی در ریه خود هستند. علائم بیماری همواره به عنوان نشانه‌های هشداردهنده در جهت جلوگیری از دامنه‌دار شدن امراض و درمان آنها شناخته شده‌اند، اما متأسفانه کودکان بیشتر اوقات متوجه این علائم نیستند و ممکن است همان فعالیت روزانه خود را در مواقعی که آلودگی هوا بیشتر می‌شود، ادامه دهند. این در حالی است که اغلب کودکان زمان بیشتری را در خارج از منزل سپری می‌کنند. براساس تحقیقات به عمل آمده، بیشتر بزرگسالان 85 تا 95 درصد از زمان خود را در محیط‌های دربسته سپری می‌کنند، حال آنکه کودکان بیش از 8 درصد وقت خود را در خارج از خانه می‌گذرانند. از طرفی کودکان به علت خاصیت فیزیکی خود در هنگام بازی یا فعالیت ورزشی بیشتر جنب و جوش دارند.

ریه یکی از ارگان‌های پیچیده بدن محسوب می‌شود. در حالی که بیشتر اعضای بدن شما فقط از چند نوع سلول خاص تشکیل شده‌اند، ریه دارای 40 گونه از انواع سلول‌ها است که هر یک از این سلول‌ها نقشی حیاتی در سلامت بدن ایفا می‌کنند. آلودگی هوا با تأثیر بر سلول‌هایی که آسیب‌پذیرتر هستند، شکل و ساختار سلول‌های ریه را تغییر می‌دهد. تحقیقات جدید دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ثابت کرد، کودکان مبتلا به آسم که در محیط‌ها و شهرهای آلوده زندگی می‌کنند و به فعالیت‌های ورزشی نیز می‌پردازند، بیشتر در معرض خطر دامنه‌دار شدن بیماری خود در مقایسه با دیگر کودکان قرار دارند. اما چه آلاینده‌های جوی بیشترین اثر را بر روی کودکان و بزرگسالان دارند؟

اُزُن یکی از مهمترین آلاینده‌هایی است که بر سلامت انسان‌ها تأثیرگذار است. ازن ملکولی است که از 3 اتم اکسیژن تشکیل شده است. هنگامی که ازن با سطحی برخورد پیدا می‌کند، فشار زیادی را به اشکال شیمیایی انرژی وارد می‌کند. در زمانی که ازن وارد سیستم تنفسی ما می‌شود، انرژی موجود در آن به بافت‌های فوقانی و تحتانی راه‌های هوایی آسیب می‌زند. هنگامی که میزان ازن موجود در هوا از 8 درصد PPM بیشتر باشد و فرد بیش از 8 ساعت در معرض آن قرار گیرد، آنگاه می‌توان گفت که این ملکول خطرساز خواهد شد. آثار زیانبار ازن به شکل خارش بینی و گلو، سرفه، چشمان اشک‌آلود، سردرد و در مواقع بحرانی مشکل در تنفس عمیق ظهور می‌کند. مونواکسیدکربن که گاز بی رنگ، بی بو و محصول فرعی احتراق است، یکی دیگر از آلاینده‌های خطرناک جوی است. این گاز مرگ‌آور بلافاصله پس از تنفس وارد هموگلوبین خون می‌شود و موجبات ناتوانی بدن در نقل و انتقال اکسیژن را فراهم می‌آورد. از آنجایی که مونواکسیدکربن به شدت به هموگلوبین خون متصل می‌شود، قادر است زمان زیادی در خون بماند. بیشترین تأثیر مونواکسیدکربن بر بدن، کاهش میزان اکسیژن‌رسانی به ارگان‌های حیاتی مثل قلب و مغز است. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی به شدت در برابر این گاز مرموز آسیب‌پذیر هستند. در این حال افرادی که دچار نقص در سیستم تنفسی به علت آسم یا آمفیزم هستند نیز در برابر مونواکسیدکربن آسیب‌پذیر خواهند بود. اگر گاز مونواکسید کربن فقط 5 درصد تا 10 درصد هموگلوبین خون را آلوده کنند، فرد بخش زیادی از هوشیاری و تمرکز خود را از دست خواهد داد. لازم به یادآوری است که بیشترین میزان مونواکسید کربن از اگزوز اتومبیل‌ها، کارخانه‌ها و نیروگاه‌های حرارتی برق در هوا پخش می‌شوند. علائم مسمومیت به وسیله مونواکسید کربن شباهت‌های زیادی با علائم آنفولانزا دارد. اگر به صورت ناگهانی در منزل احساس ابتلا به آنفولانزا کردید، حتماً به سراغ وسایل گرمازای داخل منزل بروید و از سالم بودن سیستم احتراق آنها اطمینان حاصل کنید. از طرفی ذرات معلق هم نقش بسیار خطرناکی در افزایش میزان آلوگی هوا دارند. این ذرات از نیترات، سولفات و گروهی از اسیدهای پیچیده تشکیل شده‌اند. برعکس ازن که همواره ترکیب شیمیایی مشخصی دارد، ذرات معلق با توجه به مکان تولیدشان دارای اشکال متفاوتی هستند. این در حالی است که دیگر آلاینده‌ها مثل دی‌اکسید سولفور، دی اکسید نیتروژن و مونواکسید کربن نیز می‌توانند در کنار ذرات معلق آثار زیانبارتری را به بدن تحمیل کنند.

از دیگر آلاینده‌های جوی خطرناک اکسیدهای نیتروژن هستند. اکسیدهای نیتروژن در بیشر فرآیندهای احتراق تولید می‌شوند. اکسید نیتریک بلافاصله با اکسیژن ترکیب و دی اکسید نیتروژن را تولید می‌کنند که این ترکیب آثار نامطلوبی را بر سلامتی فرد می‌گذارد و یکی از آثار زیانبار این ماده کاهش توانایی سیستم دفاعی بدن است. کودکان از آنجایی که بیشتر نیاز به تنفس دارند، بالطبع در هوای آلوده دی اکسید نیتروژن بیشتری نیز استنشاق می‌کنند که این ماده بلافاصله سیستم تنفسی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحقیقات جدید نشان داده که کودکان زیر 5 سال بیشتر از کودکان بالای این سن از این ترکیب خطرناک آسیب می‌بینند. البته نباید از دیگر آلاینده‌ها نظیر اکسید گوگرد، نیز غافل بود. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که برای به حداقل رساندن آثار زیانبار آلودگی بر کودکان چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ ثابت شده که کودکان زمان بیشتری را خارج از خانه می‌گذرانند و بیش از بزرگسالان جنب و جوش دارند. اولین قدم این است که در زمان آلودگی هوا، کودکان را بیشتر در خانه نگه داریم و از برخی دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده کنیم.

در پایان نباید این نکته را از یاد برد که آلودگی هوا اگر چه ممکن است علائمی ظاهری که بلافاصله بروز می‌کند را به دنبال نداشته باشد، اما در یک پروسه نه چندان طولانی آثار زیانبار خود را هویدا خواهد کرد.