جزایر ایرانی خلیج همیشه فارس
از میان جزایر خلیج همیشه فارس 30 جزیره مسکونی و غیر مسکونی متعلق به ایران زمین است که جزو استان‌های جنوبی کشور (خوزستان، بوشهر وهرمزگان) به شمار می‌آیند و هر یک از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
در بخش نخست این گزارش به معرفی هر چند کوتاه تعدادی از این جزایر پرداخته شد و بخش دوم نیز به معرفی بقیه جزایر اختصاص دارد.
***
جزیره ابوموسی- جنوبی‌ترین جزیره ایرانی آبهای خلیج فارس، جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری بندرعباس و 75 کیلومتری بندر لنگه واقع است. جزیره ابوموسی یکی از چهارده جزیره استان هرمزگان است و طول و عرض آن حدود 5/4 کیلومتر است. شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی است.
تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های حامل نفت فاصله میان جزیره ابوموسی و تنب است. زیرا این مسیر ژرف‌ترین مسیر برای نفتکش‌ها شناخته می‌شود.
جزیره تنب بزرگ- نام‌های دیگر آن در قدیم تنب گَپ، تنب مار و تل مار بوده است. این جزیره تقریباً گرد است و خاک شنی و خشک دارد.
در قسمت‌های جنوب غرب این جزیره و در نزدیکی سواحل آن، خانه‌های مسکونی از راه چندین خیابان و جاده به هم پیوسته‌اند.
این جزیره واقع در شمال شرق ابوموسی،دارای موج شکن و لنگرگاه است.
مردم بومی این جزیره از طریق صید ماهی و مروارید امرار معاش می‌کنند. مارهای سمی و کوچک در این جزیره به وفور وجود دارد.
جزیره تنب کوچک- جزیره مثلثی شکل تنب کوچک به فاصله 12 کیلومتری از غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد. این جزیره غیرمسکونی است و مرتفع‌ترین نقطه آن از سطح دریا، 21متر ارتفاع دارد.
جزیره قشم - این جزیره بزرگترین جزیره ایران و بزرگترین جزیره غیر مستقل دنیا است (بزرگتر از 22 کشور جهان) این جزیره واقع در نزدیکی تنگه هرمز، بزرگترین و پرجمعیت‌ترین جزیره خلیج فارس است.
جزیره قشم دومین بندر آزاد تجاری ایران است که سواحل آن برای ایجاد لنگرگاه مناسب است. این جزیره 15 بندر صیادى و تجارى دارد.
علاوه بر جمعیت بومى و ساکن، جزیره قشم داراى جمعیت غیربومى و مهاجر بسیارى است که به‌طور عمده در بخش‌هاى تجارت، بازرگانى، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتى و ارگان‌ها، بانک‌ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌هاى خدماتى به فعالیت اشتغال دارند.
زبان اصلى مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسى است.
لهجه محلى و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهاى آن تقریباً یکسان است، با این تفاوت که اهالى شهر قشم و درگهان به سبب رفت و آمد و داد و ستد با مردم میناب، بندرعباس، پل، خمیر، کنگ، لنگه و دیگر بنادر مجاور، با لهجه‌اى نزدیک به لهجه بندرعباسى، مینابى (بندرى)، پلى (بندر پل خمیر) صحبت مى‌کنند و ساکنان روستاى اعماق جزیره به سبب مسافرت به شیخ‌نشین‌ها و هندوستان به زبان عربى هندى نیز آشنایى دارند که با توجه به آن واژه‌هایى از این زبان‌ها وارد زبان آنها شده است.
به‌طور کلى باید گفت زبان محلى قشمى، آمیخته‌اى از زبان‌هاى فارسى، بندرى، هندى و انگلیسى است.
کوه نمکى ـ کوه نمکدان ـ در قسمت جنوب غرب جزیره، ویژگى عمده مجموعه کوهستانى غربى را تشکیل مى‌دهد. این کوه که به شکل مخروط است تا ارتفاع 397 متر (قله کوه نمکدان) مى‌رسد. ساختار نمکى این کوه از انباشته شدن صخره‌هاى آذرین با رسوبات تشکیل شده است. کوه گنبد نمکى، با بقایاى معادن نمک باستانى و چشمه‌هاى آب شور، به خودى خود یک «اثر تاریخى طبیعى دیدنی» با امکانات آموزشى و تفریحى را به وجود آورده است.
ساحل صخره‌اى ریگو معروف به ساحل لاک‌پشت‌ها از سواحل زیباى جزیره قشم است که لاک‌پشت‌ها در آنجا براى نفس‌گیرى و تغذیه به روى آب مى‌آیند.
چشمه‌هاى جزیره قشم، که به‌طور پراکنده در جاى جاى جزیره وجود دارند، عمدتاً شور است.
نخستین و مهم‌ترین جامعه گیاهى جزیره در جنگل‌های حرا مشاهده مى‌شود که گونه‌اى از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلى سینا، دانشمند پرآوازه ایران) است.
این جزیره بزرگ پوشش جانوری متنوعی نیز دارد. جانوران قشم شامل چهار گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌خوار است، چهار گونه جونده، یک نوع خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه و یک گونه جبیر می‌شود.
خزندگان شناسایى شده قشم نیز بسیار متنوع هستند. سه نوع مار و 17 گونه مارمولک و یک نوع دوزیست در قشم شناخته شده‌اند.
بارزترین پدیده طبیعى قشم گوناگونى پرندگان آن است. از میلیون‌ها سال پیش به این سو حدود 4میلیون پرنده مهاجر به‌طور منظم در فصل‌هاى مختلف سال، به خلیج فارس پناه مى‌آورند.
به‌طور کلى، در گشت و گذارى چند روزه در جزیره قشم به آسانى مى‌توان تا 100 گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد.
جزیره قشم تا حدودی توان بالقوه برای دامپروری را دارد و هم اکنون دامپروری به روش سنتی در جزیره انجام می‌گیرد. به دلیل کمی بارندگی و نبود آب شیرین کافی، کشاورزی در این جزیره بسیار محدود است و بیشتر به صورت دیم انجام می‌گیرد.
جزیره ناز- جزیره ناز در نزدیکى سواحل شرقى قشم قرار دارد و فاصله آن از ساحل یک کیلومتر است. جزیره ناز تقریباً 3 هکتار وسعت دارد. این جزیره بدون ساحل شنى است و دیواره‌هاى صخره‌اى به ارتفاع 5 تا 10 متر اطراف آن را فراگرفته است. سطح جزیره کاملاً مسطح است. هنگام جزر با پسروى کامل آب دریا، براى مدت کوتاهى، باریکه‌اى از خشکى جزیره ناز را به ساحل قشم وصل مى‌کند. در این جزیره کسى سکونت ندارد. روبروى جزیره ناز در قشم ساحل شنى قرار دارد که مکان مناسبى براى تغذیه پرندگان دریایى و ماهیگیران بومى است. در سراسر فصول سال گردشگران بسیارى به‌ویژه هنگام غروب از این محل دیدن مى‌کنند.
جزیره هرمز- جزیره بیضی شکل هرمز که طول محیط آن 6000 متر است در مدخل خلیج فارس و در فاصله 8 کیلومتری بندرعباس قرار دارد.
این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر سوق الجیشی و بازرگانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار ساخته‌است.
جزیره هرمز دارای تپه و کوه‌های آتشفشانی و نمکی است وبلندترین نقطه آن 210 متر ارتفاع دارد، اطراف آن را جلگه‌های پست و همواری پوشانده‌است، معادن خاک سرخ و نمک سفید آن شهرت فراوانی دارد.
جزیره هنگام- جزیره هنگام یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. این جزیره با آبادی‌های کوچک با وسعت 50 کیلومتر مربع در جنوب جزیره قشم واقع شده و دارای معادن نمک ،خاک و سرب است.
این جزیره به شکل مخروط ناقصی است که در کرانه‌های جنوبی جزیره قشم واقع است.
فاصله آن تا بندرعباس 43 مایل دریایی و تا شهر قشم 29 مایل دریایی است. این جزیره ارتفاعات پست آهکی دارد و ارتفاع بلندترین نقطه آن کوه«ناکس» 106 متر است. بزرگترین قطر آن از «روستای هنگام کهنه» تا «روستای هنگام جدید» 9 کیلومتر است. تنها فعالیت اقتصادی در جزیره هنگام که بیشتر اهالی به آن مشغولند، ماهیگیری و صیادی است.
جزیره لارک- جزیره لارک با 48/7 کیلو متر مربع مساحت یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است که در فاصله 18 مایل دریایی از بندرعباس و 6 مایل دریایی از شهر قشم و در جنوب شرق این شهر، در تنگه هرمز قراردارد. این جزیره از کوه‌های آتشفشانی مخروطی شکل تشکیل شده‌است. بلندترین نقطه آن 138 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگترین قطر آن 10/6 کیلومتر است. در این جزیره فعالیت کشاورزی وجود ندارد و فعالیت اقتصادی بیشتراهالی صید و غواصی است.
آب آشامیدنی مردم جزیره بیشتر از طریق بندرعباس تامین می‌شود .آب برکه‌‌ها و چاه‌های آن نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از دیگر جزایر غیرمسکونی خلیج فارس می‌توان به شیف، ام‌الکرم، ام سیله (خان)، خرو، مولیات، سه‌دندون، مُطاف، مُرغی، چراغی اشاره کرد.
جزیره‌های غیر مسکونی خلیج فارس از اهمیت ویژه جهانی به عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی (خوراک غواص‌ها)، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاک پشت‌ها و زیستگاه انواع پرندگان مهاجر برخوردار است. بی‌گمان جزایر ایرانی خلیج فارس بیش از این تعداد است که تعدادی از آنها هنگام جزر و مد نام جزیره به خود می‌گیرند.
(0 لایک)
